تاریخچه کامل قلیان

تاریخچه قلیان به چند سال قبل برمی گردد؟

قلیان وسیله‌ای آبی است برای کشیدن تنباکو که در خاورمیانه٬ آسیای مرکزی و شمال آفریقا متداول است. در فارسی به صورت قالیان و غلیان نیز ثبت شده و گاه نارگیله  نیز نامیده شده‌است. در افغانستان به کل مجموعه قلیان، چلم نیز می‌گویند.در کشورهای عربی به نام شیشه و نارجیلة معروف است و در شبه قاره به حقّه معروف است. قلیان برای استفاده از دود حاصل از تماس زغال گداخته و تنباکو است که به این عمل «کشیدن قلیان» می گویند .

تاریخچه قلیان اولین بار ابوالفتح گیلانی (متوفی ۱۵۸۸) پزشک ایرانیِ دربار اکبر اول، سلطان مغول هند بود که دود تنباکو را از یک ظرف آب عبور داد تا آن را خالص‌تر و سرد نماید و از این طریق قلیان که در شبه قاره به حقّه معروف است را ابداع نمود.

تاریخچه قلیان در ایران به چه زمانی برمی گردد ؟

احتمالاً کشیدن قلیان یک اختراع هندی – ایرانی است، تاریخچه قلیان را می‌توان حدّاقل به دوران شاه صفوی بازگرداند.

اولین نقاشی که از قلیان به وسیله هنرمندان ایرانی کشیده شده، توسط کماندار کار رضا عباسی ، نقاش مشهور دربارشاه عباس بزرگ است، که تا اواخر نیمه اول قرن یازدهم هجری زنده بوده‌است .

در سفرنامه تاورنیه که در زمان سلطنت شاه صفی، شاه عباس دوم و شاه سلیمان مجموعاً ۹ بار به ایران سفر کرد، چنین آمده‌است:  « ایرانیان چنان به تنباکو معتادند که ممکن نیست از آن چشم بپوشند. معمولاً نخستین وسیله پذیرایی در هر خانه‌ای قلیان و چای است.»

ایرانیان تنباکو را با دستگاهی کاملاً اختصاصی می‌کشند. در کوزه گلی دهان گشادی به قطر سه انگشت، تنه قلیانی از چوب یا نقره که سوراخی در وسط دارد قرار می‌دهند، و بر سر آن مقدار تنباکوی نم‌دار با کمی آتش می‌گذارند، و در زیر قلیان سوراخ ممتدی است که، در حالی که نفس را بالا می‌کشند، دود تنباکو با شدت از امتداد سوراخ پایین آمده و داخل آب که به رنگهای مختلف می آمیزد داخل می‌شود. این کوزه مرتباً تا نصفه آب دارد. دود که در آب است به سطح می‌آید و هنگامیکه نفس را بالا می‌کشند، از نی قلیان دود به دهان وارد می‌شود. به واسطه آبی که به قلیان می‌ریزند دود تنباکو تصفیه می‌شود و کمتر ضرر می‌رساند .

مطالعه بیشتر : فئاید و خاصیت قلیان که تا کنون کمتر شنیده اید

جالب است بدانید

تاریخچه قلیان ناخودآگاه ذهن انسان را به زمان قاجار و ناصرالدین شاه می برد . اولین، عشق قلیان تاریخ، ناصرالدین شاه بوده تا آنجا که وی در دربار همایونی برای همه موارد قلیان مخصوص خود را داشت .

 در زمان ناصر الدین شاه ، ممنوعیت کشیدن قلیان آغاز شد .

 در دوران قاجار قلیان بخشی از ضرورتهای زندگی بود. اشراف و بزرگان در خانه‌های خود انواع قلیان نگهداری می‌کردند که بعضی از آنها جواهرکاری شده بودند. واقعه قیام تنباکو در دوران قاجار و در نتیجه فتوایی توسط میرزا حسن شیرازی مبنی بر تحریم مصرف و فروش تنباکو رخ داد. “نهضت تنباکو” جنبشی اجتماعی در اعتراض به اعطای امتیاز انحصاری تنباکو به شرکت “رِژی” به مدت 55 سال بود که طی آن با فتوای آیت‌الله میرزای شیرازی استعمال توتون و تنباکو حرام اعلام شد و مردم با شکستن قلیان‌ها اولین مبارزات ضداستعماری خود را رقم زدند. بعد از حرام اعلام شدن استعمال توتون و تنباکو مردم در تهران همه قلیان ها را شکستند و انبارهای توتون و تنباکو را آتش زدند . در کاخ شاه نیز زنان قلیان‌ها را شکستند و وقتی شاه از انیس‏‌الدوله پرسید: «خانم، چرا قلیان‏‌ها را از هم جدا و جمع می‏‌کنند؟» او جواب می‌دهد: «برای آنکه قلیان حرام شده». شاه می‌گوید: « چه کسی قلیان را حرام اعلام کرده ؟»  همسرش به او  می‌گوید: «همان کس خطبه عقد ما را خوانده و مرا به تو حلال کرده ». شاه بعد از آن سخنی نگفت و به همه نوکرانش دستور داد تمام قلیان ها را جمع کنند . در طول تاریخ چندین بار نه به علت تحریم تنباکو بلکه به دلایل اجتماعی و پزشکی در کشور شاهد ممنوعیت چندباره و آزاد شدن مجدد مصرف قلیان بوده‌ایم .

تصورات اشتباه در مورد قلیان

فکر اشتباه بعضی خانواده ها باعث شده قلیان یکی تفریحات دورهمی آنها باشد . آنان تصور می کنند که قلیان هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند و ضرر آن از سیگار بسیار کمتر است ولی باید گفت نه تنها خود فرد استعمال کننه بلکه کودکان در مقابل تأثیرات مضر قلیان آسیب‌پذیرند و اگر در محلی باشند که در آن قلیان کشیده شود، احتمال ایجاد عفونت‌های ریوی، آسم و سندرم مرگ ناگهانی کودک در آن‌ها افزایش پیدا می‌کند. دود قلیان بر سیستم هورمونی زنان تأثیر می‌گذارد و میزان هورمون‌ استروژن را کاهش می‌دهد و شانس باروری زنان را کم می‌کند، همچنین مصرف قلیان در دوران بارداری خود عامل بروز سقط جنین و اختلال در رشد جنین و زایمان زودرس است و از دیدگاه طب سنتی ایران نیز عاملی برای افزایش غلظت خون و بروز بسیاری از بیماری‌هایی که با افزایش غلظت خون همراه است، می‌شود. متاسفانه با اضافه کردن اسانس های مختلف که به نام تنباکوی میوه ای معروف شده موادی را وارد بدن می کند که  علاوه بر تحریک دستگاه تنفس موجب حساسیت و آلرژی بیشتر هم می‌شود و رینیت آلرژیک و سرفه‌های مزمن همراه با خلط را برای فرد به همراه دارد.؛ وخطر انتقال بیماری های عفونی به دلیل استفاده مشترک افراد از قلیان، به همان مراتب بالا می برد .

این تصور کاملاً غلطی است که اگر دود قلیان وارد ریه نشود و فقط از راه دهان خارج شود، آسیبی به ریه‌ها نمی‌رساند، چون دود از طریق مخاط دهان و حنجره جذب بدن گشته و آثار سوء خود را می‌گذارد؛ حتی در هوایی که دود قلیان آزاد می‌شود، افرادی که قلیان نمی‌کشند و در معرض دود قرار گرفته‌اند، در طولانی‌ مدت دچار عوارض آن خواهند شد.

بررسی ها نشان می دهد عوارض ناشی از مصرف قلیان در بدن دیر ظهور می کند. سموم داخل توتون و تنباکو یک حالت تجمعی پیدا می کنند و وقتی سطح سرمی شان از یک حد معینی بالاتر رفت، باعث بروز اختلال در شیوه تنفس، تعداد تنفس و تست های تنفسی می شوند. در نتیجه، فرد علاوه بر اینکه دچار انسداد مزمن ریوی می شود، مشکل آسم نیز به مشکلاتش اضافه می شود و برای کنترل بیماری اش نیاز به اقدامات درمانی جدی پیدا می کند.  برخلاف بسیاری از عقاید و باورهای سنتی ، دود حاصل از قلیان حاوی مقدار زیادی مواد سمی است که مصرف این مواد عامل مهمی در بروز سرطان ریه و بیماری های قلبی و عروقی است.

در اینجا نیز اطلاعاتی موجود می باشد.

در پایان

با توجه به مضر بودن قلیان  متاسفانه در سال‌های اخیر قلیان جای خودش را به جامعه ایرانی تحمیل کرده است و دیگر برخی جوانان چه زن و چه مرد گوی عاشقی را از ناصرالدین شاه ربوده‌اند، آنچنان که دیگر لازم نیست حتماً به قهوه‌خانه‌ها یا سفره‌خانه‌های سنتی بروی تا آن را ببینی، از هر کجای شهر که بگذری، از تفرجگاه‌ها و پارک‌ها گرفته تا حتی مقابل مغازه ها ، اقبال جادویی به قلیان احساس می شود .